Stress, wat is dat eigenlijk?


Een leven zonder stress? Klinkt goed toch? Inmiddels weten we wel beter. Iedereen heeft te maken met stress. Wanneer je die presentatie met een hakkelende stem staat te geven, je al teveel werk en te weinig tijd had maar toch ja zei tegen een collega of als je alle mooie plekjes uit de Lonely Planet op je reis wil zien (Ja erg mooi! en doorrrrr) Maar wat is stress nou eigenlijk? En wat doet het met je brein en lijf? Ik zocht het voor je uit! 

Stress is een reactie van het lichaam op gevaar. Maar je brein kan niet goed het onderscheid maken tussen echt fysiek gevaar of psychisch gevaar. Hoe je brein hier mee omgaat hangt af van hoe gevaarlijk het de situatie vindt en of je over de capaciteiten beschikt om er mee om te gaan. In deze blog vertelde ik al dat je brein een pathologische leugenaar is en wij mensen over voorstellingsvermogen beschikken. Als je de neiging hebt om je brein altijd te geloven, is het logisch dat jij net zoveel stress ervaart bij het te laat komen bij een afspraak (psychisch gevaar) of wanneer je gaat bungeejumpen (fysiek gevaar). Het brein maakt geen verschil.

Dat komt omdat je brein tijdens stressvolle siutaties gelijk in een ‘fight of flight’ reactie schiet. Deze reactie bereidt ons voor op actie: Vechten of vluchten! Je spieren spannen zich aan, je hart gaat sneller kloppen en je bloeddruk stijgt. Je maag en borst voelen raar omdat je spijsvertering wordt vertraagd en je bloed wordt naar je spieren gestuurd in plaats van naar je organen. Heb je wel eens in de spiegel aan keken wanneer je heel gestresst was? Dan heb je vast gezien dat je pupillen veel groter zijn dan normaal. Ook begin je te zweten zodat je lichaam zichzelf, onder al deze activiteit, kan afkoelen. 

Door een signaaltje van een klier in ons brein gaan onze bijnieren het stresshormoon ‘cortisol’ aanmaken. Cortisol zorgt er o.a. voor dat je stofwisseling sneller gaat, waardoor je meer energie hebt om met de situatie om te gaan. En juist die energie zorgt ervoor dat we het niet altijd doorhebben als we gestresst zijn. Je gaat maar door en vliegt van taak naar taak. Daar zit je dan, stil achter je bureau en beeldscherm, met een lijf die klaar is om een sprint à la Usain Bolt te trekken. Die zelf overigens niet zoveel last van stress lijkt te hebben:

‘I have just accepted certain things and it makes life easier. I accept I will get injured. I accept I can’t win every race. I work hard to decrease the chances of those things happening but I accept they will happen’.

-Usain Bolt

Als je cortisolniveau chronisch verhoogd is dan heeft dat heel veel effect op de werking van je immuunsysteem. Je wordt sneller ziek en je verhoogde hartslag en bloeddruk verhogen de kans op hart- en vaatziekten. Ook je brein heeft er onder te lijden. Ons brein is zo ontwikkeld dat een bepaald gebied ervan de functie heeft om je stressreactie te stoppen. Dat deel heet de ‘hippocampus’ en speelt ook een grote rol bij leren, onthouden en navigeren. Maar chronische stress beschadigt je hippocampus, waardoor het cortisolniveau niet meer goed afneemt. Die beschadigt je hippocampus vervolgens weer en yes, we hebben een vicieuze cirkel te pakken. Het wordt dus steeds moeilijker om te ontstressen!

Vaak worden onze lijven langdurig genegeerd omdat we te gestresst zijn. Tot je lichaam ineens aan de handrem trekt en je wel genoodzaakt bent om een beetje naar haar om te kijken. Door met je aandacht aanwezig te zijn in het moment stel je makkelijker vast of er sprake is van echt fysiek gevaar of psychologisch ‘gevaar’ en neemt het cortisolniveau in je lichaam eerder af. Maar ontstressen kan je op heel veel manieren doen. Bijvoorbeeld door te onthaasten.